TBMM - COŞKUN ERGÜL
Görüşmeleri iki turda yapılacak anayasa değişiklik teklifinin, TBMM Genel Kurulu'ndaki müzakereleri sürüyor. Birinci turda, maddelerin oylamalarında 330'un altında dahi oy çıksa, madde ikinci turda 330 ve üzerinde oy almışsa, kabul edilmiş sayılacak. Nihai oylama, ikinci turda yapılacak.
TBMM Anayasa Komisyonunda kabul edilen, "Cumhurbaşkanlığı sistemine" ilişkin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi'nin, TBMM Genel Kurulu'ndaki görüşmeleri bugün 3. madde üzerinden devam edecek.
18 maddelik teklifin, ikinci turdaki maddeleri ile tümünün kabul edilmesi için Meclis üye tamsayısının en az beşte üç çoğunluğunun, yani 330 milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekecek. İki turdaki oylamalar da gizli yapılacak.
Birinci turda, maddelerin oylamalarında 330'un altında dahi oy çıksa, madde ikinci turda 330 ve üzerinde oy almışsa kabul edilmiş sayılacak. Nihai oylama, ikinci turda gerçekleştirilecek. Anayasa Mahkemesi, "Anayasa değişikliklerini teklif ve ikinci turdaki oylama çoğunluğu ile iki defa görüşme kuralına uyulup uyulmadığı yönünden" bir denetim yapıyor. Çünkü, teklifin kesin ve nihai sonucunu belirleyen oylama ikinci turda yapılan oylamalar.
Teklifin görüşmelerinin ikinci turunda, madde üzerindeki kabul oylarının sayısının 330'un altında kalması halinde, birinci turda aldığı oy ne olursa olsun, madde reddedilmiş olacak ve düşecek. Yapılan oylamada 330'un üzerinde oy alan maddeler, birinci oylamada aldığı oy 330'un altında da olsa kabul edilmiş olacak.
İkinci turdaki oylamada, maddeler 330'un ve 367'nin üzerinde oy almış olsalar da tümünün oylamasında 330'un altında oy alırsa, teklifin tümü kesin olarak reddedilmiş olacak ve düşecek.
Oylamada, maddelerin bir kısmının 330'un üzerinde fakat 367'in altında, bir kısmının da 367'in üzerinde oy alması durumunda, tümünün oylamasında teklif 367'nin üzerinde oyla kabul edilirse, teklifin hiçbir maddesi kendiliğinden halk oylamasına sunulmayacak.
Tümünün oylamasında teklif, 330'un üzerinde fakat 367'nin altında oyla kabul edilirse, teklifin tümü kendiliğinden halkoylamasına sunulacak.
Teklifin Genel Kuruldaki görüşmeleri
Teklifin görüşmelerinde, Genel Kurulda Hükümeti bir Başbakan Yardımcısı ya da bakan, komisyonu da Komisyon Başkanı, Başkanvekili, Katip Üye, Sözcü veya teklifin komisyondaki görüşmeleri sırasında seçilen komisyon sözcüsü temsil ediyor. Komisyon, teklifin müzakereleri sırasında, teklifin tümünü veya bir maddesini komisyona geri çekebiliyor.
Ancak İçtüzüğe göre, "TBMM tarafından reddedilen kanun tasarı veya tekliflerinin, ret tarihinden itibaren bir tam yıl geçmedikçe aynı yasama dönemi içinde yeniden verilemeyeceği" hükmü, reddedilmediği için komisyona geri çekilen madde için uygulanamıyor.
Teklif, anayasanın, "Anayasanın değiştirilmesi, seçimlere ve halkoylamasına katılma" başlıklı 175. maddesindeki kayıtlar dışında, Genel Kurulda, diğer kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesindeki usule tabi olarak ele alınıyor.
Birinci turda, teklifin tümü ve maddeleri üzerinde dört siyasi parti ile hükümet adına konuşmalar yapıldı, maddeleri üzerinde varsa değişiklik önergeleri ele alınacak.
İkinci turda görüşme açılmayacak
İkinci turda ise teklifin tümü ve maddeleri üzerinde görüşme açılmayacak; konuşmalar yapılmayacak, sadece maddeler üzerinde verilen değişiklik önergeleri görüşülecek. Birinci turda üzerinde değişiklik önergesi bulunmayan bir madde hakkında ikinci turda önerge verilemeyecek.
İkinci tur görüşmeleri, birinci tur görüşmelerinin üzerinden 48 saat (iki gün) geçmedikçe yapılamayacak. İkinci turun, birinci turun üzerinden iki gün geçtikten sonra yapılmasıyla; anayasa değişiklikleri gibi ülkenin üst ve temel hukuk normu görüşülürken, bu görüşmelerin sağlıklı biçimde yapılması amaçlanıyor. Bu yolla; birinci turda yapılacak tartışmalar sonucunda, teklif sahibi ve milletvekillerine, görüşülen konuları yeniden değerlendirip bir karara varmaları için hukuki imkan tanınıyor.
Tekriri müzakere yolu kapalı
Anayasa değişiklik teklifinin görüşmelerinde tekriri müzakere yapılamıyor. İkinci turda önerge verme imkanı bulunduğu için bu yol kapalı tutuluyor.
Tekliften düşen madde hukuken metinden çıkmış sayıldığı için, bu madde komisyona geri çekilemiyor.
Anayasa değişikliğinin halkoylaması, Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun Resmi Gazete'de yayımını takip eden 60. günden sonraki ilk pazar günü yapılacak.
Teklifin halkoylamasında kabul edilmiş sayılması için, kullanılan geçerli oyların yarısından bir fazlasının "evet" olması gerekecek.
