Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'da, eski Yugoslavya döneminde yıkılarak üstü toprakla örtülen Kalın Hacı Ali Camisi ile bahçesindeki mektep (Kur'an kursu) ve mezarlık yeniden gün yüzüne çıkıyor. 70 yıl toprağın altına adeta hapsedilen tarihi Osmanlı camisi ve yanındaki mezarlık ile mektep, Saraybosna'daki Arkeologlar Derneğinin çalışmalarıyla yeniden ortaya çıkarılıyor. Şehrin merkezinde, 1535 yılında Osmanlı klasik dönem mimarisiyle inşa edilen cami ile mektep, komünizmin hüküm sürdüğü eski Yugoslavya döneminde, 1947 yılında sebepsiz yere yıkılırken, yanı başında mezarlık da bulunan bu alanın üzeri toprakla örtülerek, boş bir araziye dönüştürüldü. Bir yanı, şehrin içinden geçen Miljacka Nehri'ne bakan caminin büyük bahçesi ise o dönemde inşa edilen apartmanlar için kullanıldı. Saraybosna Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğrencilerinin ortaklaşa çalışmasıyla devam eden kazılarda şu ana kadar caminin ve mektebin yer aldığı bölüm ile 40 mezar taşı gün yüzüne çıkarıldı. Her yıl farklı ülkelerden davetlilerin katıldığı Uluslararası Saraybosna Film Festivali'nin gerçekleştirildiği Ulusal Tiyatro'ya 50 metre uzaklıktaki caminin çevresi, bugün iş merkezi ve apartmanlarla çevrili. Caminin tekrar inşa edilmesi önemli Balkanlar'ın ilk "Osmanlı arkeologlarından" ve aynı zamanda Saraybosna Müzesi'nde küratör olan Adnan Muftarevic, AA'ya açıklamasında, daha önce bu alana Slovenyalı bir şairin adı verilerek park yapılmak istendiğini belirterek, Müslüman cemaatin buna karşı çıkmasının ardından 2005'te kazıların başlatıldığını aktardı. Muftarevic, 1947 yılındaki yıkımdan sadece iki gün önce insanlara haber verildiğine ve bu süreçte yalnızca iki ailenin cenazesini mezarlıktan taşıyabildiğine dikkati çekerek, gerçekleşen kazılarda şu ana kadar 40 mezara ulaştıklarını ifade etti. Kazılar sonucunda mezar, cami ve mektep dışında imamların kullandığı bir ev ve bahçesini de bulduklarını dile getiren Muftarevic, "Bu eser 16. yüzyıldan kalma. Bu denli uzak geçmişe dayanan bir eseri ortaya çıkarmak, bizim için büyük bir şans ve başarıdır." dedi. Kalın Hacı Ali Camisi'nin Saraybosna için önemli bir eser olduğuna işaret eden Muftarevic, tarihi kaynaklarda caminin şehirdeki en iyi ahşap döşeme ve işlemelere sahip olduğunun yazıldığını anlattı.