MOSKOVA - Hakan Ceyhan Aydoğan
Sahip olduğu zengin enerji kaynaklarıyla bölge devletlerinin iştahını kabartan ve Rusya ile ABD'yi askeri varlıklarını artırma tartışmalarıyla karşı karşıya getiren Arktik bölgesi, Alaska'da masaya yatırılacak.
Arktik Konseyi Bakanlar Toplantısı, bugün ABD'nin Alaska eyaletine bağlı Fairbanks şehrinde başlıyor.
Toplantıya Arktik Konseyi üyesi ABD, Rusya, Kanada, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, İsveç ve Norveç'in ilgili bakanları katılacak. Toplantıda Rusya'yı Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov temsil edecek.
Arktik bölgesinin sorunlarının ele alınacağı toplantıda, konseyin dönem başkanlığını yürüten ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, görevi Finlandiya Dışişleri Bakanı Timo Soini'ye devredecek.
Toplantıda Arktik bölgesi araştırmalarında uluslararası bilimsel işbirliğinin artırılmasını öngören bir anlaşmanın imzalanması bekleniyor.
Enerji rezervleri üzerinde hak iddiaları
Arktik Konseyi'ne katılacak bakanlar, bölgenin sorunlarını konuşmaya hazırlanırken Kuzey Kutbu üzerindeki hak iddiası tartışmalarında hala orta yol bulunmuş değil.
Arktik Okyanusu'na kıyısı olan Rusya, ABD, Kanada, Danimarka ve Norveç, bölge üzerinde hak iddia ediyor.
Arktik beşlisi olarak da adlandırılan bu ülkeler, zengin petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip Lomonosov ve Mendelev Sırtlarındaki deniz alanlarını paylaşamıyor.
Tartışmaların temelinde sıradağların okyanusun altından Danimarka, Kanada ve Rusya'dan hangisine uzandığına ilişkin iddialar bulunuyor.
Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS) göre, doğal kıta sahanlıklarının 200 deniz milinden daha uzağa gittiğini kanıtlayabilen ülkeler, kıta sahanlığını genişletme talebinde bulunabiliyor.
Bu kapsamda Rusya, 2001'de kuzey kıyıları açığındaki karasularının kendisine ait olduğunu iddiasıyla başvuru yaptı. BM, yeterli veri olmadığını belirterek başvuruyu reddetti.
Daha sonra 2015'te BM nezdinde Kuzey Kutbu’nun 1,2 milyon kilometrekarelik alanı üzerinde hak iddiasında bulunan Rusya, 2016'da Lomonosov Sırtları için benzer bir girişimde daha bulundu.
Danimarka da Rusya gibi Lomonosov Sırtları üzerinden hak iddiasında bulunuyor. Dağ sırtlarının okyanusun altından Grönland'a bağlı olduğunu iddia eden Danimarka, bölgedeki adacıkların da kendisine ait olduğunu savunuyor. Danimarka, bu nedenle Kanada ile de tartışma yaşıyor.
Kanada ise bölgedeki hak iddialarını sıradağların Kuzey Amerika'nın bağlantısı olduğu tezine dayandırıyor.
ABD de Kuzey Kutbu’nun Alaska’nın denizin altından devamı olduğu savıyla bölge üzerinde hak iddia ediyor. Bölge ülkelerinin iddiaları, henüz bilimsel olarak sonuçlandırılamadı.
Rusya ve ABD arasında silahlanma tartışması
Arktik, Rusya ve ABD'nin son yıllarda ekonomik ve askeri alanlarda stratejik önem verdiği bir bölge olarak ön plana çıkıyor. İki ülke, bir yandan zengin petrol ve gaz rezervleri nedeniyle Arktik ile ilgilenirken diğer taraftan da bölgede askeri varlığını artırdıkları için birbirini suçluyor.
ABD Sahil Güvenlik Teşkilatı Komutanı Amiral Paul F. Zukunft, geçen hafta yaptığı açıklamada, Rusya'nın Arktik bölgesindeki askeri varlığını artırmasından endişe duyduklarını belirtmişti.
Rusya Savunma Bakanlığı ise NATO'nun, Rusya'nın kuzey sınırlarında askeri varlığını artırdığını savunmuş ve Norveç'te düzenlenen tatbikatlardan derin kaygı duyduklarını açıklamıştı.
Kuzey Kutbu'ndaki askeri varlığını artıran Rusya, son olarak bölgeye hava ve deniz savunması için füze sistemleri konuşlandırmıştı.
Ukrayna krizi, işbirliğini etkiledi
ABD ve Batı ülkelerinin Ukrayna'daki tutumu ve Kırım'ın ilhakı nedeniyle Rusya'ya uyguladığı yaptırımlar, Arktik'teki işbirliğini de olumsuz yönde etkiledi.
2015'te Arktik Konseyi dönem başkanı olan Kanada, Ukrayna krizi nedeniyle Rusya ile Arktik bölgesinde petrol kirliliğiyle mücadele anlaşmasını imzalamayı reddetti.
2011'de İzlanda'da, 2013'te de İsveç'te düzenlenen konsey toplantılarında farklı alanlarda işbirliğine yönelik anlaşmalar imzalanmıştı. Bilim alanında hazırlanan anlaşma, Fairbenk'te imzalanırsa konseyin vardığı üçüncü mutabakat olacak.
Buz denizinin sıcak enerji kaynakları
Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, dünyada henüz keşfedilmemiş petrolün yüzde 13'ü ve doğalgazın yüzde 30'u Kuzey Kutbu'nda bulunuyor.
Kuzey Kutbu'nun dünyanın hidrokarbon kaynaklarının yüzde 22'sini barındırdığı ve bölgede 90 milyar varil petrol ile bin 669 trilyon küp gaz bulunduğu tahmin ediliyor.
Rusya Doğal Kaynaklar ve Çevre Bakanlığına göre, Rusya'nın Kuzey Kutup sahanlığındaki kaynakları 83 milyar ton petrole eşdeğer ve bu kaynakların yüzde 80'i ülkenin kuzeybatısındaki Barents Denizi ve Kara Denizi'nde bulunuyor.
Rusya'nın Kuzey Kutup sahanlığı, ülkenin sıvı hidrokarbon kaynaklarının yüzde 5 ila 9'unu, gaz rezervlerinin de yüzde 12,5'ini kapsıyor. Kuzey Kutup bölgesi, aynı zamanda başta Yamal Yarımadası olmak üzere kıyının kara tarafında yer alan kaynaklara da sahip.
Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, mart ayında düzenlenen "Kuzey Kutbu-Diyalog Bölgesi" konferansında yaptığı konuşmasında, Kuzey Kutbu'nda enerji kaynakları açısından büyük bir potansiyel bulunduğuna işaret ederek bölgedeki enerji kaynaklarının geliştirilmesi için gelecek 20 yıllık süreçte 400 ila 600 milyar dolarlık yatırım yapılmasının planlandığını belirtmişti.
Arktik Konseyi
Kuzey Kutbu bölgesindeki sorunları ele almak amacıyla 1996'da kurulan Arktik Konseyi'nin Kanada, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç, Rusya, İsveç ve ABD olmak üzere 8 üyesi bulunuyor.
Alaska'da düzenlenen toplantıda konseyin dönem başkanlığı, ABD'den Finlandiya'ya geçecek.
